Συντελεστές

Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου γεννήθηκε στη Βλάγκα της Κωνσταντινούπολης στις 9 Ιανουαρίου του 1867. Ήταν κόρη του Βασιλείου Παπαδόπουλου, στρατιωτικού γιατρού με καταγωγή από την Πελοπόννησο και της Ελένης Τζανή το γένος Φαλιέρι ιταλικής καταγωγής.

Στη Βλάγκα η Παπαδοπούλου έμεινε μέχρι την ηλικία των επτά ετών, και στη συνέχεια η οικογένεια μετακόμισε στο Χάσκιοϊ, καθώς ο πατέρας της τοποθετήθηκε στον τουρκικό ναύσταθμο του Κεράτιου κόλπου. Η Βλάγκα και το Χάσκιοϊ αποτελούσαν σημαντικά προάστια της Κωνσταντινούπολης με μεγάλο ποσοστό ελληνικού πληθυσμού. Η Παπαδοπούλου είχε μια μεγαλύτερη αδερφή, την Αικατερίνη η οποία ήταν δασκάλα και πέθανε νέα και έναν κατά οχτώ χρόνια μικρότερο αδερφό, τον Ιωάννη (Τζαννή) Παπαδόπουλο, καθηγητή αργότερα της Μεσαιωνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Φοίτησε στο Κεντρικό Ανώτερο Παρθεναγωγείο της Παλλάδος και εργάστηκε ως δασκάλα σε σπίτια ομογενών, όπως του γιατρού και δημοτικιστή Φώτη Φωτιάδη στην Κωνσταντινούπολη, του Π. Σπανδωνίδη στο Βουκουρέστι, και σε κοινοτικά σχολεία του ευρωπαϊκού οθωμανικού χώρου. Συγκεκριμένα, το 1897 και για δύο χρόνια δίδαξε στο Κοινοτικό Παρθεναγωγείο της Σηλυβρίας στην Ανατολική Θράκη, του οποίου υπήρξε και διευθύντρια, το 1902 είχε διοριστεί ως επόπτης στα σχολεία της περιοχής Μελενίκου και το 1905-1906 ανέλαβε τη διεύθυνση του «Πρότυπου Πρακτικού Παρθεναγωγείου Θεσσαλονίκης», του Στέφανου Νούκα. Το 1899 κατηγορήθηκε ως δημοτικίστρια και ιδιαίτερα μετά τη συζήτηση που προκλήθηκε εξαιτίας ενός δημοσιεύματός της στην εφημερίδα Ταχυδρόμος (διήγημα Αρετή και Κακία) της Κωνσταντινούπολης, το οποίο ήταν γραμμένο στη δημοτική γλώσσα, η Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή, η οποία ήταν αρμόδια για τα εκπαιδευτικά θέματα του ελληνισμού της Πόλης, την απέκλεισε από όλα τα σχολεία. Έτσι, αναζήτησε εργασία στο Βουκουρέστι όπου παρέμεινε μέχρι το 1902. Εκεί, παρακολούθησε μαθήματα λογικής και αρχαιολογίας, μαρτυρία που εντοπίζεται στις επιστολές της. Όσον αφορά το συγγραφικό και εκδοτικό της έργο, το 1888 εκδίδει με συνεκδότρια τη Χαρίκλεια Κορακίδου για δυο χρόνια το Ημερολόγιον των Κυριών. Δημοσιεύει σε αυτό κυρίως διηγήματα αλλά και άλλα κείμενα τα οποία υπογράφει και με ψευδώνυμο. Τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε είναι Σατανίσκη, Σάνκο Πάνσας, Βυζαντίς, Βοσπορίς, Ανατολίτισσα, Θρακοπούλα και κάποιες φορές το όνομά της, Αλεξάνδρα και τα αρχικά Α.Π. Το 1889 εκδίδεται η πρώτη της συλλογή διηγημάτων Δεσμίς διηγημάτων, την οποία προλόγισε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος. Το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού, χρονογραφικού και αρθρογραφικού της έργου το δημοσίευσε στο περιοδικό της Κωνσταντινούπολης Φιλολογική Ηχώ του Ν. Φαληρέα κατά τη διετία 1896-1897, όταν ήταν συνδιευθύντρια με τον Ι. Γρυπάρη, περίοδο κατά την οποία αναμείχθηκε και στο δημοτικιστικό κίνημα. Συνεργίες της βρίσκουμε και σε άλλα έντυπα της Πόλης (Εκλεκτά Μυθιστορήματα του Χρήστου Χιώτη, Κήρυξ, Ανατολικός Αστήρ) και της Αθήνας (Εικονογραφημένη Εστία, Εθνική αγωγή, Νέα Ελλάς, Εθνικόν Ημερολόγιον του Κ.Φ. Σκόκου). Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου θεωρείται η πρώτη Ελληνίδα γυναίκα πεζογράφος. Όσον αφορά τη γλώσσα στην οποία έγραφε, αυτή παρουσιάζει διακριτά στάδια και ίσως πειραματισμούς. Αρχικά χρησιμοποιούσε ένα είδος «άτεχνης καθαρεύουσας», όπως στα έργα της που δημοσίευσε στο Ημερολόγιο των Κυριών και στο περιοδικό Κήρυξ. Έπειτα, άρχισε να χρησιμοποιεί μια μορφή απλής καθαρεύουσας ενώ από το 1892 άρχισε να γράφει σε καθαρά δημοτική γλώσσα. Ωστόσο, η μορφή της γλώσσας που χρησιμοποιούσε δεν παρέμεινε σταθερή. Σε γενικές γραμμές, ο λόγος της ήταν απλός, κατανοητός, χωρίς ιδιωματισμούς, με λέξεις της δημοτικής γλώσσας και με απλά εκφραστικά μέσα. Όσον αφορά τα θέματα που την απασχολούσαν είχαν κυρίως κοινωνικό και αστικό χαρακτήρα καθώς ζούσε σε μια αστική κοινωνία με πλούσια πολιτιστική παράδοση. Τα περισσότερα διηγήματά της έχουν ως θέμα την Πολίτισσα της μεσαίας και ανώτερης τάξης σε όλες τις μορφές της κοινωνικής ζωής. Εκτός όμως από το κοινωνικό περιεχόμενο κάποια από τα έργα της παρουσιάζουν και μια ηθικοδιδακτική τάση. Το αφηγηματικό έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου τοποθετείται στην γενιά του 1880, ωστόσο το έργο της αποκλίνει από την κυρίαρχη τάση της «σχολής». Τα έργα της τα οποία κινούνται γύρω από έναν κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό, χαρακτηρίζονται από έντονο ρεαλισμό, παραστατικότητα, ζωντάνια, δράση, κυριαρχεί ο διάλογος και μια έντονη τάση ψυχογράφησης των προσώπων. Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου πέθανε στις 8 Μαρτίου του 1906 από καρκίνο σε ηλικία 39 ετών και τάφηκε στο Α’ Κοιμητήριο Επταπυργίου.

Εργογραφία:

Παπαδοπούλου, Αλεξάνδρα και Χαρίκλεια Κορακίδου. Ημερολόγιον των Κυριών του Έτους 1888. Κωνσταντινούπολη: Αδελφοί Αγγελίδη, 1887.

Παπαδοπούλου, Αλεξάνδρα και Χαρίκλεια Κορακίδου. Ημερολόγιον των Κυριών εν Κωνσταντινουπόλει 1889. Κωνσταντινούπολη: Ν. Γ. Κεφαλίδου, 1888.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Βασιλάκη, Ασπασία. «Γυναικεία εκπαίδευση και νεοελληνική γραμματεία: γλώσσα, έθνος και εκπαίδευση στο έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου». Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2013.

Γιαλούρης, Αντώνης. «Νεώτερες πληροφορίες για την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Νέα Εστία, τχ. 32 (1942): 746-747.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών. Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=312.

Μαυρέλος, Νίκος. «Η απουσία του ανδρικού λόγου/ρόλου ως εξουσιαστικού σε διηγήματα της Α. Παπαδοπούλου». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 155-167. Αθήνα: 2008.

Ντενίση, Σοφία. «Μια διερεύνηση της εικόνας της γυναικείας λογοτεχνικής και εικαστικής παρουσίας (1900-1940) με αφορμή ένα ερευνητικό πρόγραμμα». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 69-82. Αθήνα: 2008.

Παπακώστας, Γιάννης. Η ζωή και το έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου. Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α.,1980.

Παπακώστας, Γιάννης. «Η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος». Το Βήμα, Μάρτιος 05, 2006, http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=171751.

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Μυθιστοριογράφος Ελληνίς». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 364 (11 Σεπτεμβρίου 1894).

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 869 (19 Μαρτίου 1906).

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 870 (26 Μαρτίου 1906).

Paitaki, Maria. "Ladies’ Almanac (1888-1889) by Alexandra Papadopoulou and Charikleia Korakidou: A Publishing Attempt out of the 'Almanac Canon'". International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Ριζάκη, Ειρήνη. «Το φύλο της γραφής ή η γραφή ως δικαίωμα στον ελληνικό 19ο αιώνα». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 143-154. Αθήνα: 2008.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

H Κορνηλία Πρεβεζιώτου-Ταβανιώτου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1878. Λόγια, δημοσιογράφος, εκδότρια. Κόρη του εμπόρου Λεωνίδα Πρεβεζιώτη και της Αικατερίνης Πρεβεζιώτη. Αδελφή της παιδαγωγού Αγλαΐας Πρεβεζιώτη. Ανήκε στο συντηρητικό κύκλο του Νεολόγου του Σ.Ι. Βουτυρά από το τυπογραφείο του οποίου εκδόθηκαν και τα πρώτα βιβλία και αφηγήματά της καθώς και μεταφράσεις ξένων διηγημάτων, τα οποία δημοσιεύτηκαν κατά τα μέσα της δεκαετίας 1890 στο Νεολόγο Κωνσταντινούπολης, στον οποίο υπήρξε τακτική συνεργάτης του . Σε νεαρή ηλικία άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα, διηγήματα και μεταφράσεις σε εφημερίδες και περιοδικά όπως στη Φιλολογική Ηχώ (Κωνσταντινούπολη), Νέος Παρθενών (Αθήνα),στο Αι Μούσαι (Ζάκυνθος), στην Εφημερίδα των Κυριών της Παρρέν (Αθήνα),στο Παρνασσό (Αθήνα) κ.ά. Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές Πρώται πτήσεις (Κωνσταντινούπολις, 1895) και Πάπυροι, για τις οποίες βραβεύτηκε (1895 και 1902 αντίστοιχα), Άνθη του αγρού, Πατριωτικά ποιήματα (ποιητικές συλλογές) και το δραματικό έργο Τρελλή μάνα. Ακόμη εξέδωσε τις σειρές παιδικών διηγημάτων Ψεκάδε (1896), Η κόρη της ζητιάνας (χ.χ) και Ο μικρός βοσκός (συλλογικό) (χ.χ.) κ.α. Τέλος, υπήρξε εκδότρια του γυναικείου περιοδικού η Βοσπορίς και συνεκδότρια με τον σύζυγό της Εμμανουήλ Ταβανιώτη του ημερολογίου Αι Αναμνήσεις (12τομο 1899-1922). Το 1936 εγκατέλειψε ως ανεπιθύμητη την Τουρκία και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 1964. Η Κορνηλία Πρεβεζιώτου μέσα από το περιοδικό «Βοσπορίς» (1899-1906), του οποίου υπήρξε εκδότρια, εκφράζει τις απόψεις της για την ισότητα των δύο φύλων και την διαφορετική τους όμως φύση. Τίθεται κατά της επαγγελματικής χειραφέτησης των γυναικών, εκτός εάν πρόκειται για βιοποριστικούς λόγους όπως στις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων και για επαγγέλματα που αρμόζουν στην γυναικεία φύση όπως αυτά της νοσοκόμας και της δασκάλας, καθώς αφενός κινδυνεύει να χάσει την ηθική της, λόγω της κοινωνικής επαφής με τους άνδρες και αφετέρου επιτείνει το πρόβλημα της ανδρικής ανεργίας. Τίθεται, επίσης, εναντίον της διεκδίκησης πολιτικών δικαιωμάτων της γυναίκας, όπως αυτό της ψήφου. Τονίζει ακόμα την αναγκαιότητα της γυναικείας εκπαίδευσης και της ενασχόλησης της γυναίκας με τη φιλανθρωπία, καθώς είναι ανάλογη της ιδιοσυγκρασίας και της φύσης της. Τέλος, προβάλλει το ιδεώδες της «ανδρείας γυναίκας», της γυναίκας δηλαδή που συνδυάζει τη γυναικεία τρυφερότητα με το «ανδρώδες φρόνημα» και τη «σθεναράν μεγαλοψυχίαν».

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Το γυναικείο περιοδικό Η Βοσπορίς (1899-1906). Συμβολή στη μελέτη του γυναικείου οθωμανικού τύπου». Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2010.

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Το γυναικείο ζήτημα στο περιοδικό Η Βοσπορίς». Μνήμων, 32 (2011-2012): 123-150.

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

Ντοκυμαντέρ για την Κορνηλία Πρεβεζιώτου (2021). Έρευνα -κείμενο - αφήγηση: Αναγνωστοπούλου Χρυσούλα https://www.youtube.com/watch?v=34OE4N6sw5w

Η Ελένη Σβορώνου, λόγια και λυρική ποιήτρια και εκδότρια, γεννήθηκε στη Νέα Έφεσο το 1879, μεγάλωσε όμως και έμεινε στη Σάμο. Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Κεφαλληνίας. Ο παππούς της, Γεράσιμος Σβορώνος, ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και το 1808 εγκαταστάθηκε στη Σάμο ως γενικός πρόξενος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η μητέρα της, Φιορίτσα, κόρη του Γεράσιμου Σβορώνου, είχε παντρευτεί τον έμπορο Σταύρο Σβορώνο από την Κεφαλληνία. Η Ελένη Σβορώνου ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα με την ποίηση. Έγραψε δύο ποιητικές συλλογές, τα «Εαρινά φύλλα» (1900) και τα «Δειλινά» (1910). Τα ποιήματα της δημοσιεύτηκαν σε πολλά ελληνικά και γαλλικά περιοδικά, συνοδευόμενα με πολύ καλές κριτικές. Εκτός όμως από την ποίηση η Ελένη Σβορώνου, ασχολήθηκε και με την πεζογραφία, γράφοντας πολλά πεζά, ηθογραφίες, λαογραφικά και επιγράμματα, τα οποία εντοπίζονται στα ημερολόγιά της. Η ίδια εξέδωσε τα βιβλία της προς όφελος του Ιεροδιδασκαλείου της Σάμου, το οποίο είχε ιδρυθεί από το σύλλογο «Ανατολή» (ο οποίος ιδρύεται στα τέλη του 19ου αιώνα και δραστηριοποιείται έως το 1949). Συνεργαζόταν με όλα σχεδόν τα ελληνικά φιλολογικά περιοδικά της εποχής όπως το περιοδικό Βοσπορίς (εκδ. Κορνηλία Λ. Πρεβεζιώτου), τον Έσπερο (Λειψία) (εκδ. Γ. Δρουγολίνος), το οικογενειακό περιοδικό Σπινθήρ (εκδ. Αρτεμησία Ι. Λανδράκη), την Πινακοθήκη (μηνιαίο καλλιτεχνικό περιοδικό των Αθηνών), το περιοδικό Η Φύσις (1890-1914), το περιοδικό «Παιδικός Κόσμος» (εκδ. Γ. Καρατζάς). Επιπλέον, συνεργαζόταν με εφημερίδες όπως την Εφημερίδα των Κυριών (εκδ. Χαρίκλεια Π. Μελανδινού), την Αλήθεια της Θεσσαλονίκης, την πολιτική εφημερίδα Αιγαίον της Σάμου, την Πρόοδο (εφημ. Σμύρνης), τη Σάμο (εκδ. Μιχαήλ Α. Δούκας), καθώς και με άλλα ημερολόγια, όπως το Ημερολόγιο της Θεσσαλονίκης (εκδ. Μερόπη Τσιώμου), Ημερολόγιον Αι Αναμνήσεις (εκδ. Κορνηλία Λ. Πρεβεζιώτου/Εμμανουήλ Τ. Ταβανιώτης), το ετήσιο λεύκωμα Η Ήπειρος ( εκδ. Ελπινίκης Μαυρογορδάτου), το Εθνικόν Ημερολόγιον Κ. Φ. Σκόκου, το Κυπριακόν Ημερολόγιον (εκδ. Ευανθία Θεοδώρου), το Σμυρναϊκόν Ημερολόγιον (εκδ. Ευάγγελος Δ. Παντελίδης, δημοσιογράφος) κα. Κατά το χρονικό διάστημα 1905-1906, εξέδωσε μαζί με το δικηγόρο, Θρασύβουλο Μάλη το Ημερολόγιο του Αιγαίου, το οποίο κυκλοφόρησε μόνο για δύο χρόνια. Η θεματογραφία και επιμελημένη εμφάνιση του ημερολογίου είναι ίδια με εκείνη που θα έχει στη συνέχεια το Μικρασιατικό. Μέσα σε αυτά θα μπορούσε να συναντήσει κανείς θέματα αρχαιολογικά, ιστορικά, λαογραφικά, λογοτεχνικά, εκκλησιαστικά, αθλητικά, ιατρικά, βιογραφίες διακεκριμένων Σαμίων και άλλων προσωπικοτήτων του Ελληνισμού με τις φωτογραφίες τους, καθώς και ποιήματα, πολλά από τα οποία είχαν την υπογραφή της.

Ενδεικτική Εργογραφία:

Σβορώνου, Ελένη. Ποιήματα Ελένης Σ. Σβορώνου 1905-1908. Αρχείο Σβορώνου, ΦΑΚ. Ε. Χειρόγραφα Βιβλία. Σάμος: ΓΑΚ Σάμου.

Σβορώνου, Ελένη. Ποιήσεις, Ελένης Σ. Σβορώνου 1903-1904-1905. Αρχείο Σβορώνου, ΦΑΚ. Ε. Χειρόγραφα Βιβλία. Σάμος: ΓΑΚ Σάμου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της επιχειρηματικής δραστηριότητας της λόγιας και εκδότριας Ελένης Σβορώνου (1879-1918)». Στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα. 343-370. Σάμος: ΓΑΚ Αρχεία Νομού Σάμου, 2014.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Βακιρτζής, Ιωάννης. «Επικήδειος λόγος εις την Ελένην Σβορώνου», Αιγαίον, αρ. φ. 685, 29 Σεπτεμβρίου 1918.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Kariotoglou, Katerina. “Women in Publishing in Samos at the beginning of 20th century: The Almanac of Asia Minor by Eleni Svoronou”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Λάνδρος, Χρίστος. «Ο Τύπος της Σαμιακής Ηγεμονίας. Αναπαραστάσεις ή προσανατολισμοί της αυτονομίας». Στο Ο ελληνικός τύπος 1784 ως σήμερα, Ιστορικές και Θεωρητικές προσεγγίσεις, επιμέλεια Λουκία Δρούλια, 323-329. Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2005.

Μπήτος, Ιωάννης. «Ελένη Σ. Σβορώνου». Μικρασιατικόν Ημερολόγιον του έτους 1919, τόμ. 13, 9-12. Εν Σάμω: Ηνωμένα Τυπογραφεία Ελένης Σ. Σβορώνου & Ιωάν. Βακιρτζή, 1919.

Παπαδάκη, Βέρα. Τα θαυμαστά ημερολόγια και οι εκδότες τους. Αθήνα: Συλλογές Αργυρής Βουρνάς, 1998.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

Σκλαβενίτη, Κωστούλα. «Τα γυναικεία έντυπα 1908-1918». Διαβάζω 198, (1988): 13-22.

Σκόκος, Φ. Κωνσταντινος. «Αι “γράφουσαι Ελληνίδες” εν τω έξω ελληνισμώ». Εθνικόν Ημερολόγιον, Χρονογραφικόν, Φιλολογικόν και Γελοιογραφικόν του έτους 1905, τόμ. 20, 225. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου των καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου, 1905.

Σφοίνη, Αλεξάνδρα. «Σβρορώνου Ελένη». Στο Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού τύπου 1784-1974. Εφημερίδες, Περιοδικά, Δημοσιογράφοι, Εκδότες, επιμέλεια Λουκία Δρούλια - Γιούλα Κουτσοπανάγου, τ. Γ΄, Ρ-Ω, 69-70. Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2008.