Συντελεστές

Η Αρτεμισία Λανδράκη ήταν κόρη της Ειρήνης Μινέττα που καταγόταν από τη Χίο και του Ιωάννη Λανδράκη, δασκάλου στα Χανιά από το 1870 έως το 1913. Γεννήθηκε στα Χανιά το 1884 και πήρε την πρώτη μόρφωση από τον πατέρα της. Σπούδασε στο Αρσάκειο στην Αθήνα από το «εσωτερικό διδασκαλείο» <;> του οποίου αποφοίτησε το 1892. Το 1899, σε ηλικία 15 ετών, πήρε επίσης από το Αρσάκειο το πτυχίο δημοδιδασκάλισσας πρώτης τάξεως και επέστρεψε τον ίδιο χρόνο στα Χανιά. Το 1903 παντρεύτηκε το δικηγόρο Φίλιππο Ντόκο με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Το 1902, σε ηλικία 18 ετών ανήγγειλε την έκδοση της πρώτης ποιητικής της συλλογής (Σπινθήρ, σελ. 178), η οποία ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκε, ούτε γνωστοποιήθηκε ο τίτλος της. Υπέγραφε κάποιες από τις δημοσιεύσεις της με το ψευδώνυμο «Ηχώ». Δημοσίευσε μία μόνο αυτοτελή συλλογή ποιημάτων, τις «Βιολέττες» (1928). Μεγάλο μέρος του έργου της, το οποίο αποτελείται από ποιήματα, άρθρα, μελέτες, διηγήματα, είναι διάσπαρτο σε εφημερίδες και περιοδικά. (Εφημερίες Χανίων «Ελεύθερον βήμα», «Έρευνα», περιοδικά «κρητικός Αστήρ», «Φως»). Δύο θεατρικά της έργα παραμένουν αδημοσίευτα, το Εμείς οι φιλάνθρωποι και το «Όταν αρχίσει ο κατήφορος». Το πρώτο, το «Εμείς οι φιλάνθρωποι», τρίπρακτο σατιρόδραμα, ανέβηκε στη σκηνή από τον Αιμίλιο Βεάκη το 1923. Τα χειρόγραφα εντοπίστηκαν στο αρχείο της Λανδράκη (Τωμαδάκης), το οποίο όμως σήμερα θεωρείται «οριστικά χαμένο» (Αποστολή). Ασχολήθηκε επίσης με τη ζωγραφική και υπήρξε μαθήτρια του γνωστού ζωγράφου και καθηγητή Γεωργίου Ροϊλού. Το 1902 δημοσιεύει τον «Σπινθήρα», μηνιαίο «Εγκυκλοπαιδικόν εικονογραφημένον περιοδικόν», στο οποίο εξαγγέλλει ότι θα δημοσιεύονται άρθρα και μελέτες για «ζητήματα φιλολογικά, κοινωνιολογικά, ιστορικά, καλλιτεχνικά, αρχαιολογικά, ενίοτε δε και επιστημονικά». Η έκδοση του «Σπινθήρα» διαρκεί ένα έτος. Υπήρξε επίσης συνιδιοκτήτρια και συνεργάτις του περιοδικού Κρητικός Αστήρ (1906-1915) το 1911, 5ο έτος της έκδοσής του, «στενή συνεργάτις» του εγκυκλοπαιδικού περιοδικού «Φως» (εκδόθηκε το 1904 στα Χανιά). Ανέπτυξε κοινωνική και εθνική δράση. Το 1899 (15 ετών) ίδρυσε το φιλανθρωπικό σύλλογο των Κυριών «η Ελπίς», το 1912 την «Κρητική Επιτροπή παροχής θερμαντικών ειδών εις τους μαχόμενους Έλληνας στρατιώτας». Το 1914 πρωτοστάτησε στην ίδρυση της φιλανθρωπικής αδελφότητας «ο Σωτήρ». Υπήρξε μέλος και πολλών άλλων συλλόγων, επιτροπών και οργανώσεων. Ήταν αντεπιστέλλον μέλος της «Εταιρείας Φιλοτέχνων», ιδρυτικό μέλος του «Συνδέσμου των εν Κρήτη φιλομούσων», συνεργάτις (εκτός από συνιδιοκτήτρια) του περιοδικού «Κρητικός αστήρ», μέλος του «Τμήματος καθοδηγήσεων του Πατριωτικού Ιδρύματος Προστασίας του Παιδιού», ιδρυτικό μέλος του πανεργατικού συνδικάτου «η Πρόνοια», πρόεδρος της «Φιλοζώου Εταιρείας Κρήτης». Πέθανε στην Αθήνα το 1956, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής της.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Αποστολή, Πέρσα. «Η γυναικεία εκδοτική δραστηριότητα (περιοδικά λόγου και τέχνης 1900-1940): Η περίπτωση της Αρτεμισίας Λανδράκη και της Κορνηλίας Πρεβεζιώτου». Στο Η γυναικεία εικαστική και λογοτεχνική παρουσία στα περιοδικά λόγου και τέχνης (1900 -1940), επιμέλεια Σοφία Ντενίση, 238-247. Αθήνα: Gutenberg, 2008.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

Η Αιμιλία Κούρτελη (Θρ. Ζωϊοπούλου , μετά το γάμο της) είναι γνωστή για το φιλολογικό της έργο. Χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Αιμιλία Δάφνη. Το μονόπρακτό της με τον τίτλο "Gloria Vietis", βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εταιρείας των Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, και ανέβηκε στο θέατρο τον Αύγουστο του 1915.

Βιβλιογραφία

"Αι γράφουσαι Ελληνίδες", Εθνικόν Ημερολόγιο Κ. Φ. Σκόκου, 1916, σ. 315 - 321.

Αρχισυντάκτρια του Περιοδικού Νέον Πνεύμα (Κωνσταντινούπολη), την περίοδο 1907-1911, Διευθύντρια των φεμινιστικών εντύπων Ελληνίς και Σοσιαλιστική Ζωή (εκδίδονται στην Αθήνα).

Εργογραφία:

Οράματα, τόμος πεζών ποιημάτων και διηγημάτων.

Η καταγωγή του ανθρώπου και η εξέλιξις του στην κοινωνία. Λαμάρκ- Δαρβίνος – Μαρξ. 1912.

Γυναίκα, και πολιτική. 1923.

•Αρσινόη Παπαδοπούλου: Ο βίος και το έργο της.

•Τα φιλολογικά σαλόνια της Πόλης. 1948.

Το πνευματικό Μακροχώρι του καιρού μας. Ιστανμπουλ, 1951

Η Ελένη Σβορώνου, λόγια και λυρική ποιήτρια και εκδότρια, γεννήθηκε στη Νέα Έφεσο το 1879, μεγάλωσε όμως και έμεινε στη Σάμο. Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Κεφαλληνίας. Ο παππούς της, Γεράσιμος Σβορώνος, ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και το 1808 εγκαταστάθηκε στη Σάμο ως γενικός πρόξενος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η μητέρα της, Φιορίτσα, κόρη του Γεράσιμου Σβορώνου, είχε παντρευτεί τον έμπορο Σταύρο Σβορώνο από την Κεφαλληνία. Η Ελένη Σβορώνου ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα με την ποίηση. Έγραψε δύο ποιητικές συλλογές, τα «Εαρινά φύλλα» (1900) και τα «Δειλινά» (1910). Τα ποιήματα της δημοσιεύτηκαν σε πολλά ελληνικά και γαλλικά περιοδικά, συνοδευόμενα με πολύ καλές κριτικές. Εκτός όμως από την ποίηση η Ελένη Σβορώνου, ασχολήθηκε και με την πεζογραφία, γράφοντας πολλά πεζά, ηθογραφίες, λαογραφικά και επιγράμματα, τα οποία εντοπίζονται στα ημερολόγιά της. Η ίδια εξέδωσε τα βιβλία της προς όφελος του Ιεροδιδασκαλείου της Σάμου, το οποίο είχε ιδρυθεί από το σύλλογο «Ανατολή» (ο οποίος ιδρύεται στα τέλη του 19ου αιώνα και δραστηριοποιείται έως το 1949). Συνεργαζόταν με όλα σχεδόν τα ελληνικά φιλολογικά περιοδικά της εποχής όπως το περιοδικό Βοσπορίς (εκδ. Κορνηλία Λ. Πρεβεζιώτου), τον Έσπερο (Λειψία) (εκδ. Γ. Δρουγολίνος), το οικογενειακό περιοδικό Σπινθήρ (εκδ. Αρτεμησία Ι. Λανδράκη), την Πινακοθήκη (μηνιαίο καλλιτεχνικό περιοδικό των Αθηνών), το περιοδικό Η Φύσις (1890-1914), το περιοδικό «Παιδικός Κόσμος» (εκδ. Γ. Καρατζάς). Επιπλέον, συνεργαζόταν με εφημερίδες όπως την Εφημερίδα των Κυριών (εκδ. Χαρίκλεια Π. Μελανδινού), την Αλήθεια της Θεσσαλονίκης, την πολιτική εφημερίδα Αιγαίον της Σάμου, την Πρόοδο (εφημ. Σμύρνης), τη Σάμο (εκδ. Μιχαήλ Α. Δούκας), καθώς και με άλλα ημερολόγια, όπως το Ημερολόγιο της Θεσσαλονίκης (εκδ. Μερόπη Τσιώμου), Ημερολόγιον Αι Αναμνήσεις (εκδ. Κορνηλία Λ. Πρεβεζιώτου/Εμμανουήλ Τ. Ταβανιώτης), το ετήσιο λεύκωμα Η Ήπειρος ( εκδ. Ελπινίκης Μαυρογορδάτου), το Εθνικόν Ημερολόγιον Κ. Φ. Σκόκου, το Κυπριακόν Ημερολόγιον (εκδ. Ευανθία Θεοδώρου), το Σμυρναϊκόν Ημερολόγιον (εκδ. Ευάγγελος Δ. Παντελίδης, δημοσιογράφος) κα. Κατά το χρονικό διάστημα 1905-1906, εξέδωσε μαζί με το δικηγόρο, Θρασύβουλο Μάλη το Ημερολόγιο του Αιγαίου, το οποίο κυκλοφόρησε μόνο για δύο χρόνια. Η θεματογραφία και επιμελημένη εμφάνιση του ημερολογίου είναι ίδια με εκείνη που θα έχει στη συνέχεια το Μικρασιατικό. Μέσα σε αυτά θα μπορούσε να συναντήσει κανείς θέματα αρχαιολογικά, ιστορικά, λαογραφικά, λογοτεχνικά, εκκλησιαστικά, αθλητικά, ιατρικά, βιογραφίες διακεκριμένων Σαμίων και άλλων προσωπικοτήτων του Ελληνισμού με τις φωτογραφίες τους, καθώς και ποιήματα, πολλά από τα οποία είχαν την υπογραφή της.

Ενδεικτική Εργογραφία:

Σβορώνου, Ελένη. Ποιήματα Ελένης Σ. Σβορώνου 1905-1908. Αρχείο Σβορώνου, ΦΑΚ. Ε. Χειρόγραφα Βιβλία. Σάμος: ΓΑΚ Σάμου.

Σβορώνου, Ελένη. Ποιήσεις, Ελένης Σ. Σβορώνου 1903-1904-1905. Αρχείο Σβορώνου, ΦΑΚ. Ε. Χειρόγραφα Βιβλία. Σάμος: ΓΑΚ Σάμου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της επιχειρηματικής δραστηριότητας της λόγιας και εκδότριας Ελένης Σβορώνου (1879-1918)». Στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα. 343-370. Σάμος: ΓΑΚ Αρχεία Νομού Σάμου, 2014.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Βακιρτζής, Ιωάννης. «Επικήδειος λόγος εις την Ελένην Σβορώνου», Αιγαίον, αρ. φ. 685, 29 Σεπτεμβρίου 1918.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Kariotoglou, Katerina. “Women in Publishing in Samos at the beginning of 20th century: The Almanac of Asia Minor by Eleni Svoronou”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Λάνδρος, Χρίστος. «Ο Τύπος της Σαμιακής Ηγεμονίας. Αναπαραστάσεις ή προσανατολισμοί της αυτονομίας». Στο Ο ελληνικός τύπος 1784 ως σήμερα, Ιστορικές και Θεωρητικές προσεγγίσεις, επιμέλεια Λουκία Δρούλια, 323-329. Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2005.

Μπήτος, Ιωάννης. «Ελένη Σ. Σβορώνου». Μικρασιατικόν Ημερολόγιον του έτους 1919, τόμ. 13, 9-12. Εν Σάμω: Ηνωμένα Τυπογραφεία Ελένης Σ. Σβορώνου & Ιωάν. Βακιρτζή, 1919.

Παπαδάκη, Βέρα. Τα θαυμαστά ημερολόγια και οι εκδότες τους. Αθήνα: Συλλογές Αργυρής Βουρνάς, 1998.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

Σκλαβενίτη, Κωστούλα. «Τα γυναικεία έντυπα 1908-1918». Διαβάζω 198, (1988): 13-22.

Σκόκος, Φ. Κωνσταντινος. «Αι “γράφουσαι Ελληνίδες” εν τω έξω ελληνισμώ». Εθνικόν Ημερολόγιον, Χρονογραφικόν, Φιλολογικόν και Γελοιογραφικόν του έτους 1905, τόμ. 20, 225. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου των καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου, 1905.

Σφοίνη, Αλεξάνδρα. «Σβρορώνου Ελένη». Στο Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού τύπου 1784-1974. Εφημερίδες, Περιοδικά, Δημοσιογράφοι, Εκδότες, επιμέλεια Λουκία Δρούλια - Γιούλα Κουτσοπανάγου, τ. Γ΄, Ρ-Ω, 69-70. Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2008.