Συντελεστές

Η Ελπινίκη Μ. Μαυρογορδάτου καταγόταν από την Ήπειρο και ήταν κόρη του καθηγητή φιλολογίας και λόγιου Αναστάσιου Τάγη από το Μονοδένδρι Ζαγορίου. Ως συγγενείς της αναφέρονται εξίσου οι καθηγητές Θεοχάρης και Φίλιππος Τάγης. Η Ελπινίκη Μ. Μαυρογορδάτου εξέδωσε για βιοποριστικούς λόγους το Λεύκωμα "Η Ήπειρος", προκειμένου να επιλύσει οικονομικά προβλήματα και να μεριμνήσει για την ανατροφή των παιδιών της. Το Λεύκωμα "Η Ήπειρος" έτυχε υποστήριξης από τους απανταχού Ηπειρώτες κατά την τριετή διάρκειά του. Η εκδότρια Ελπινίκη Μ. Μαυρογορδάτου απευθυνόταν με το εν λόγω έντυπο σε όλο το αναγνωστικό κοινό ανεξαρτήτως φύλου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Η Φωτεινή Οικονομίδου γεννήθηκε στην Αθήνα. Ασχολήθηκε με την ποίηση, και σύμφωνα με πηγές της εποχής, έχει ογκώδες ποιητικό έργο. Δεν είχε όμως εκδόσει κανένα από τα έργα της. Το σύνολο των γνωστών ποιημάτων της το γνωρίζουμε από τις δημοσιεύσεις τους σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, όπως Ποικίλλη Στοά (1881-1899, 1912, 194) , Ιλισσός (1868-1872), Ζακύνθιος Ανθών (1874-1878), Αττικόν Μουσείον (1883-1885, 1890-1892) κ.λπ. Γνωστή στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής από τις προαναφερόμενες δημοσιεύσεις έργων της στον Τύπο, αφιερώνονται αναφορές στην ίδια και στο έργο της, την περίοδο του (πρόωρου) θανάτου της.

Η Αγλαϊα Πρεβεζιώτου, αδελφή της εκδότριας Κορμηλίας Πρεβεζιώτου (περ. Βοσπορίς, Ημερολόγιο: Αναμνήσεις) υπήρξε εκπαιδευτικός. Αρθρογραφεί σε περιοδικά της Κωνσταντινούπολης (Βοσπορίς, Εβδομαδιαία Επιθεώρησις Νεολόγου), και η θεματολογία των κειμένων της αφορά στην εκπαίδευση (κυρίως των κοριτσιών) και την παιδαγωγική. Δημοσιεύει επίσης μεταφράσεις σχετικών με την παιδαγωγική έργων, αλλά και λογοτεχνικών, κυρίως από την γαλλική γλώσσα. Αυτοτελή έργα της είναι:

Αγλαϊα Λ. Πρεβεζιώτου, Οικιακή Οικονομία: Προς χρήσιν των παρθεναγωγείων. Κωνσταντινούπολη: Γ. Ι. Σεϊτανίδης, 1896 (β΄έκδοση από το Τυπογραφείο Ν. Γ. Κεφαλίδη, 1902)

Αρχισυντάκτρια του Περιοδικού Νέον Πνεύμα (Κωνσταντινούπολη), την περίοδο 1907-1911, Διευθύντρια των φεμινιστικών εντύπων Ελληνίς και Σοσιαλιστική Ζωή (εκδίδονται στην Αθήνα).

Εργογραφία:

Οράματα, τόμος πεζών ποιημάτων και διηγημάτων.

Η καταγωγή του ανθρώπου και η εξέλιξις του στην κοινωνία. Λαμάρκ- Δαρβίνος – Μαρξ. 1912.

Γυναίκα, και πολιτική. 1923.

•Αρσινόη Παπαδοπούλου: Ο βίος και το έργο της.

•Τα φιλολογικά σαλόνια της Πόλης. 1948.

Το πνευματικό Μακροχώρι του καιρού μας. Ιστανμπουλ, 1951

Κασσάνδρα Ζήνωνος ζει στα τέλη του 19ου αιώνα στην Κύπρο και ειδικότερα στη Λεμεσό. Εκλέγεται (μάλλον το 1899) Πρόεδρος του Παραρτήματος στη Κύπρο, στη Λεμεσό, του ελλαδικού Συλλόγου Κυριών "Εράνη Αθηνά" στην πρώτη του συγκρότηση. Επίσης τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ιδρύεται στην ίδια πόλη φιλανθρωπικός σύλλογος με την επωνυμία "Φιλόπτωχος Αλεξάνδρα", στον οποίο την προεδρία έχει πάλι η Κασσάνδρα Ζήνωνος. Αναφέρεται ότι ασχολήθηκε με το θέατρο (και έπαιξε σε θεατρική σκηνή ως ηθοποιός, ούσα η πρώτη γυναίκα στην Κύπρο που έκανε το εν λόγο βήμα). Είναι παντρεμένη μ ετον Ν. Ζήνων.

Βιβλιογραφία

Θέκλα Κυρίτση, "Ιστορία του κυπριακού γυναικείου ζητήματος (1898-1950)". Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2021, σ. 54

Η Αιμιλία Κούρτελη (Θρ. Ζωϊοπούλου , μετά το γάμο της) είναι γνωστή για το φιλολογικό της έργο. Χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Αιμιλία Δάφνη. Το μονόπρακτό της με τον τίτλο "Gloria Vietis", βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εταιρείας των Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, και ανέβηκε στο θέατρο τον Αύγουστο του 1915.

Βιβλιογραφία

"Αι γράφουσαι Ελληνίδες", Εθνικόν Ημερολόγιο Κ. Φ. Σκόκου, 1916, σ. 315 - 321.

Η Αιμιλία Κτενά - Λεοντιάς, ήταν κόρη του γνωστού στην εποχή του ελληνοδιδασκάλου Λεόντιου Κληρίδη και αδελφή της παιδαγωγού Σαπφούς Λεοντιάδος. Φαίνεται να άσκησε για μια τουλάχιστον περίοδο της ζωής της το επάγγελμα της δασκάλας. Για την εκπαιδευτική της δραστηριότητα μεμονωμένες πληροφορίες έχουν εντοπιστεί: παρουσιάζεται για παράδειγμα να διευθύνει το κοινοτικό παρθεναγωγείο του Χάσκιοϊ κατά το σχολικό έτος 1869-1870. Από το 1870 έως το 1873 εκδίδει στην Κωνσταντινούπολη το γυναικείο περιοδικό Ευρυδίκη, ενώ παράλληλα δημοσιεύει σε άλλα έντυπα.

Ενδεικτική εργογραφία:

"Επιστολή Αδαμαντίου Κοραή προς Ευανθίαν Καίτη", Όμηρος 2, τχ. 3 (1874): 81-93. (Το περιοδικό εκδίδεται στη Σμύρνη,1873-1878).

Du Mersan and Delaroche, Γουλιέλμος ο αχθοφόρος, μετφρ Αιμ. Κτενά-Λεοντιάς. Αθήνα: Γ.Δ. Φέξης, 1905.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Γεδεών, Μανουήλ. Άποσημειώματα Χρονογράφου. Αθήναις: Τύποις Φοίνικος, 1932, 135.

Dalakoura, Katerina. "Between East and West: Sappho Leontias (1830-1900) and her Educational Theory”, Paedagogica Historica, 51, τχ. 3 (2015): 298-318. DOI: 10.1080/00309230.2014.929593

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Η Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου (άλλες φορές θα τη συναντήσουμε να υπογράφει ως Σαμαρτσίδη ή ως Σαμαρτσίδου) γεννήθηκε στη Σκύρο, με περισσότερο πιθανή χρονολογία γέννησης το 1821, όπου και διέμεινε έως την ηλικία των δεκάξι χρόνων. Οι γονείς της, Δημήτριος Μαράκης (Πάλλης) με καταγωγή από την Εύβοια και Μαρία Μαλατέστα (επώνυμο που παραπέμπει στη γνωστή ιταλικής καταγωγής οικογένεια από το Ρίμινι της Ιταλίας, η οποία απαντάται από τον 15ο αιώνα μεταξύ των «αρχοντικών» οικογενειών νησιών του Αιγαίου, π.χ. της Πάρου και της Νάξου) δεν φαίνεται να είχαν κάποια ιδιαίτερη σχέση με την εγγραμματοσύνη. Ο πατέρας της παρότι «φιλόμουσος και φιλομαθής» –όπως εμμέσως παραδίδεται από την ίδια– ήταν αγράμματος.

Το 1837 παντρεύεται το γιατρό Σπυρίδωνα Σαμαρτζίδη (με καταγωγή από τη Ζάκυνθο) και εγκαταλείπει το νησί. Έκτοτε μετεγκαθίσταται με την οικογένειά της σε διαφορετικές πόλεις του οθωμανικού χώρου, όπου μετακινείται ο Σαμαρτζίδης για επαγγελματικούς μάλλον λόγους και στη συνέχεια, μετά το θάνατό του (1862), για εργασιακούς λόγους της ίδιας.Πιο συγκεκριμένα: Το 1842 βρίσκεται στη Μυτιλήνη, όπου κατά μια εκδοχή διδάσκει στο νεοσύστατο παρθεναγωγείο της πόλης (1842). Αν ισχύει η πληροφορία ότι είχε ως δασκάλους της τους λόγιους του ελληνικού Διαφωτισμού Εμμανουήλ Φωτιάδη (1805-1849) και Γρηγόριο Καλαγάνη (1790-1862), τότε στη Λέσβο (Μυτιλήνη ή/και Αγιάσο) θα πρέπει να βρέθηκε νωρίτερα από το 1842, δηλαδή το 1840 ή 1841, καθώς ο Καλαγάνης επιστρέφει στη Λέσβο από τις παροικίες της κεντρικής Ευρώπης (Μόναχο και Βιέννη) το 1840 και παραμένει στο νησί για δυο χρόνια (το 1842 μετακινείται στην Αθήνα), ενώ μεταξύ του 1837 και της προαναφερόμενης χρονολογίας/ιών (1840 ή 1841) θα πρέπει να έμεινε για κάποια χρόνια στις Σέρρες, όπου ο Φωτιάδης διηύθυνε την ελληνική σχολή της πόλης (1837-1843).35 Στη Μυτιλήνη (ή και Κυδωνιές) έμεινε μάλλον έως τον Απρίλιο του 1845 και στη συνέχεια την 1η Μαΐου βρίσκεται ήδη στην Κωνσταντινούπολη (όπως αποδεικνύουν οι τόποι και ημερομηνίες με τις οποίες συνοδεύει την υπογραφή της σε ποίημά της και στην εισαγωγική «Αφιέρωσιν» στη μητέρα του σουλτάνου που προτάσσει στο περιοδικό Κυψέλη, του οποίου το πρώτο τεύχος εκδίδεται τον ίδιο μήνα). Από το 1850 (ή 1849) έως το 1854 διαμένει για τις ανάγκες εκπαίδευσης των παιδιών της στη Σύρο (ενώ ο Σαμαρτζίδης εργάζεται «στο εξωτερικό»), από το 1854 έως το 1860 στη Λάρισα, όπου ο Σαμαρτζίδης διορίζεται υποπρόξενος της Αγγλίας και από το 1859 έως το 1861 στην Αθήνα, για τις ανάγκες στήριξης (όπως προβάλλεται από τον βιογράφο της) του γιου της Χριστόφορου Σαμαρτζίδη (1843-1900), ο οποίος σπουδάζει στην Αθήνα. Στη συνέχεια και μετά το θάνατο του Σαμαρτζίδη (1862) οι μετακινήσεις της διαγράφουν και τη γεωγραφία της εκπαιδευτικής της δραστηριότητας: Βρίσκεται στην Άρτα (1862-1864), στη Θεσσαλονίκη (1864-1870), στις Σέρρες (1872-1875), και στις τρεις περιπτώσεις για τη διεύθυνση των παρθεναγωγείων των πόλεων αυτών. Το 1875 αποσύρεται από την ενεργό διδασκαλία και μετακινείται στο Βόλο, όπου ζει η κόρη της (Κλεοπάτρα Μουσούρη [;]), και μένει έως το θάνατό της το 1877.

Η Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου παρότι δεν κατάγεται από τόπο με μακρά εκπαιδευτική παράδοση ή από οικογένεια εγγράμματων ή λογίων, εντούτοις βιώνει την αποδοχή των νέων προωθημένων για την εποχή θέσεων για τη σχέση των κοριτσιών/γυναικών με τη γνώση και το δημόσιο χώρο. Με την ενίσχυση του –αγράμματου όπως η ίδια εμμέσως παραδίδει– πατέρα της φοιτά στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια στο σχολείο αρρένων της Σκύρου, καθώς δεν λειτουργεί σχολείο για κορίτσια, για τέσσερα μάλλον χρόνια. Οι γνώσεις και οι αναγνώσεις της έως τη συνάντησή της με τον Σαμαρτζίδη περιορίζονται στα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου και στην ανάγνωση/μελέτη βιβλίων που περιστασιακά περιέρχονται στην κατοχή της (όπως π.χ. από συγγενείς που επισκέπτονται το νησί). Η ουσιαστική μόρφωση, η επαφή με τη φιλοσοφική/πνευματική παραγωγή του Διαφωτισμού και η καλλιέργεια των ενδιαφερόντων της έρχεται μετά την εγκατάλειψη του νησιού, ως αποτέλεσμα της οικοδιδασκαλίας στο πλαίσιο του γάμου της και της προσωπικής της ενασχόλησης με την ενίσχυση του συζύγου της: «Τα πρώτα πέντε χρόνια του συζυγικού βίου διήλθε με τα κείμενα των Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών και τα λεξικά ανά χείρας», σύμφωνα με τον πρώτο βιογράφο της. Η Σαμαρτζίδου κινείται και ζει σε κάποιες από τις σημαντικότερες εκπαιδευτικές/πνευματικές εστίες της περιόδου (Σέρρες, Κυδωνιές, Λέσβος, Κωνσταντινούπολη), πόλεις με μακρά εκπαιδευτική παράδοση και έντονες τις επιδράσεις του Διαφωτισμού και της δράσης των λογίων του. Η παράμετρος αυτή μαζί με τις επιδράσεις των δασκάλων της, γνωστών λογίων του Διαφωτισμού και φορέων της δυτική εμπειρίας, ερμηνεύουν την ευρεία καλλιέργεια (όπως αναδεικνύουν τα κείμενά της στην Κυψέλη) και τις θέσεις της για την εκπαίδευση και τη θέση των γυναικών στη νέα εποχή «των φώτων». Ο Εμμανουήλ Φωτιάδης π.χ. ήδη από το 1835 τασσόταν υπέρ της εκπαίδευσης και της κοινωνικής δραστηριοποίησης των γυναικών ώστε «να μη μένουν κατώτεραι από τους άνδρας» και παρότρυνε τους Σερραίους γονείς να στέλνουν τα κορίτσια τους στο αλληλοδιδακτικό σχολείο των αγοριών, έως ότου δημιουργηθεί ξεχωριστό αλληλοδιδακτικό σχολείο κοριτσιών, ενώ ο ιερωμένος Γρηγόριος Καλαγάνης, γνωστός από τις ταραχές στη Ριζάρειο σχολή, μετέδιδε περισσότερο την κριτική παρά τη δογματική προσέγγιση των θρησκευτικών δοξασιών και συνηθειών και τη θρησκευτική ανοχή. Ο κύκλος των γνωριμιών και επαφών της διευρύνεται και συμπεριλαμβάνει γνωστούς λογοτέχνες (όπως τους Γ. Παράσχο, Γ. Ζαλοκώστα, Κ. Πώπ, M. A. Kanini, Eduard Fusco), εκδότες (π.χ. τον Κ. Ι. Σκυλίτση, εκδότη της εφημερίδας Ημέρα στην Τεργέστη) και λογίους, με τους οποίους διατηρεί αλληλογραφία.

Η συγγραφική της δραστηριότητα περιλαμβάνει κυρίως ποίηση· γίνεται γνωστή ποιήτρια με θετικές κριτικές ήδη από τις πρώτες δημοσιεύσεις της. Περιλαμβάνει επίσης, τρία πεζά κείμενα, τα οποία δεν έχουν εντοπιστεί (αναφέρονται ως αδημοσίευτα έως το 1867) και την ύλη της Κυψέλης, την οποία σε μεγάλο βαθμό συντάσσει μάλλον η ίδια, όπως καταδεικνύει το γλωσσικό ύφος, η θεματολογία αλλά και η «συνέχεια» στη συλλογιστική και στην επιχειρηματολογία στα δοκιμιακού τύπου κείμενα του περιοδικού.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Βαρίκα, Ελένη. «Μια δημοσιογραφία στην υπηρεσία της “γυναικείας φυλής”: Γυναικεία περιοδικά στον 19ο αιώνα». Διαβάζω,198 (1988): 6-12.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Δρούλια, Λουκία & Κουτσοπανάγου, Γιούλα επιμ. Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού τύπου 1784-1974. Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2008.

Θεαίτητος. «Βιογραφίαι συγχρόνων Ελληνίδων. Ι. Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου». Επτάλοφος Νέα, τχ. 11 (15 Ιουνίου 1867).

Ντενίση, Σοφία. Ανιχνεύοντας την «αόρατη» γραφή: Γυναίκες και γραφή στα χρόνια του ελληνικού Διαφωτισμού-Ρομαντισμού. Αθήνα: Νεφέλη, 2014.

Περδίκα, Νίκη Λ. «Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου - Αγαθονίκη Αντωνιάδου: Δύο σκυριανές ποιήτριες του περασμένου αιώνα». Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών 4 (1955):146.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.

Ταρσούλη, Αθηνά. Ελληνίδες ποιήτριες. Αθήνα: 1951.

Εκδότης του εβδομαδιαίου φιλολογικού, κοινωνικού και σατιρικού περιοδικού Σατανάς, ψευδώνυμο με το οποίο έγραφε τακτικά στην Πρόοδο.

Η Πολυτίμη Κουσκούρη, κόρη του Ηλία Κουσκούρη (ενεργού μέλους της Επανάστασης από την κήρυξή της έως το 1833), είναι μια από τις πρώτες δασκάλες του ελληνικού κράτους με σημαντική εκπαιδευτική και συγγραφική δραστηριότητα. Γεννημένη στο Μυστρά (Νοέμβριος 1820) ανατράφηκε μέσα σε ένα επαναστατικό και εθνικο-πατριωτικό κλίμα, ενώ έλαβε την πρώτη εγγραμματοσύνη με οικοδιδασκαλία/ αυτομόρφωση. Σε ηλικία 14 ετών φοίτησε σε δημόσιο σχολείο προκειμένου να αποκτήσει το διδασκαλικό δίπλωμα, να ασκήσει το διδασκαλικό επάγγελμα και να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά της. Το 1834 φοίτησε στο πρότυπο σχολείο του δήμου Ναυπλίου και το 1836 απέκτησε το πτυχίο δασκάλας Γ΄ βαθμού. Από τις 3 Μαΐου 1837 έως το 1854 διδάσκει και διευθύνει κάποια από τα πρώτα δημόσια σχολεία κοριτσιών που συστήνονται στο ελληνικό κράτος: το σχολείο του δήμου Ναυπλίου (3 Μαρτίου 1837 - 2 Οκτωβρίου 1845), το σχολείο του δήμου Πειραιά (3 Οκτωβρίου 1845 - Σεπτέμβριος 1851) καθώς και το σχολείο του δήμου Αθηνών (1 Οκτώβρη 1851 - Σεπτέμβρης 1854). Για το εκπαιδευτικό και οργανωτικό της έργο τιμήθηκε με δημόσιους επαίνους και τιμητικές διακρίσεις από τις πολιτειακές εκπαιδευτικές και δημοτικές αρχές και από σημαίνοντα πολιτειακά πρόσωπα (π.χ. τη βασίλισσα Αμαλία). Το 1851 η Πολυτίμη Κουσκούρη προάχθηκε από δασκάλα Γ΄ βαθμού σε νομαρχιακή δασκάλα Α΄ βαθμού, στον ανώτερο, δηλαδή, διδασκαλικό βαθμό. Οι μετακινήσεις της στα σχολεία πραγματοποιούνται ύστερα από προσωπικές αιτήσεις της προκειμένου να βελτιώσει την οικονομική και την επαγγελματική θέση της. Αρωγός σε αυτή την προσπάθειά της είναι η δασκάλα της, Ελένη Πιτταδάκη, η οποία συστήνει τη μαθήτριά της για τη θέση της διευθύντριας τόσο στο σχολείο του Ναυπλίου όσο και του Πειραιά. Η Πολυτίμη Κουσκούρη έχει σημαντική συγγραφική δραστηριότητα. Στο έργο της φαίνεται να κατέχει σε ικανοποιητικό βαθμό την αρχαΐζουσα καθαρεύουσα γλώσσα, επιβεβαιώνοντας την υψηλή μόρφωση που είχε λάβει. Γνωρίζει επίσης γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά. Το συγγραφικό έργο της συμπεριλαμβάνει τρία αυτοτελή έργα, μια μετάφραση γαλλικού διηγήματος, καθώς και αρθρογραφία στα περιοδικά της εποχής Νέα Πανδώρα (Απρίλιος 1850 - Μάρτιος 1872), Ευτέρπη (Σεπτέμβριος 1847 - Οκτώβριος 1855), Εφημερίς των Μαθητών (19.10.1852 - 14.05.1855), μετέπειτα με τον τίτλο Εφημερίς των Φιλομαθών (24.05.1855 - 24.02.1857) και στην Κυψέλη (Μάιος - Οκτώβριος 1845) της Ευφροσύνης Σαμαρτζίδου. Η θεματογραφία στο έργο της αφορά στη διδακτική μεθοδολογία (στη «νέα» για την εποχή μέθοδο της αλληλοδιδακτικής), στους στόχους της αγωγής και της πρώτης εκπαίδευσης, στην εκπαίδευση των κοριτσιών και στη σπουδαιότητά της, όπως και σε θέματα των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων της, όπως για παράδειγμα την ιστορία, τη γεωγραφία και τη φιλοσοφία. Η Πολυτίμη Κουσκούρη πέθανε το Σεπτέμβριο του 1854.

Ενδεικτική εργογραφία:

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Περί της αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Αθήναι: Εκ του τυπογραφείου Ν. Αγγελίδου, 1854.

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Γεωγραφία της αρχαίας Ελλάδος. Μετά σημειώσεων και παραπομπών προς αρχαίας και νεωτέρας πηγάς. Αθήναι: Εκ του τυπογραφείου Ν. Αγγελίδου, 1854.

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Κυνηγός. 1854.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.