Συντελεστές

Πηγή: Εθνικόν Ημερολόγιον: 236

Γεννήθηκε και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Πιο συγκεκριμένα αποφοίτησε από το Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινούπολης, στο οποίο άρχισε να εργάζεται μετά την αποφοίτησή της ως δασκάλα και παρέμεινε σε αυτό για όλη την τη ζωή. Κατά την περίοδο της διεύθυνσης του σχολείου από την Ευθαλία Αδαμ, υπήρξε υποδιευθύντρια, ενώ μετά την απομάκρυνση τη Ευθαλίας Αδάμ από το σχολείο,από τους τουρκικές αρχές, το 1927, ανέλαβε τη διεύθυνση του Ζαππείου για μία δεκαετία (1927-1937). Απεβίωσε το 1939.

Αυτοτελή έργα της αποτελούν δύο μεταφράσεις από τη γερμανική και γαλλική γλώσσα:

Henri Lichtenberger, Ο Βαγκνερ ποιητής και φιλόσοφος. Μετάφραση Ελένη Στρούβαλη. Κωνσταντινούπολη, 1932 ( από τη γαλλική έκδοση: Richard Wagner : poète et penseur, 1898)

Heinrich Zschokke, Η πριγκίπισσα του Βολφενβύττελ. Μετάφραση Ελένη Στρούβαλη (δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Πλειάς [έτος Γ, τχ. 9 (Μ31 Μαίου 1901)] και στο περιοδικό Οικογένεια, της Άννας Σερούϊου, [τχ. 5 (7 Φεβρουαρίου 1898]

Η Πολυτίμη Κουσκούρη, κόρη του Ηλία Κουσκούρη (ενεργού μέλους της Επανάστασης από την κήρυξή της έως το 1833), είναι μια από τις πρώτες δασκάλες του ελληνικού κράτους με σημαντική εκπαιδευτική και συγγραφική δραστηριότητα. Γεννημένη στο Μυστρά (Νοέμβριος 1820) ανατράφηκε μέσα σε ένα επαναστατικό και εθνικο-πατριωτικό κλίμα, ενώ έλαβε την πρώτη εγγραμματοσύνη με οικοδιδασκαλία/ αυτομόρφωση. Σε ηλικία 14 ετών φοίτησε σε δημόσιο σχολείο προκειμένου να αποκτήσει το διδασκαλικό δίπλωμα, να ασκήσει το διδασκαλικό επάγγελμα και να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά της. Το 1834 φοίτησε στο πρότυπο σχολείο του δήμου Ναυπλίου και το 1836 απέκτησε το πτυχίο δασκάλας Γ΄ βαθμού. Από τις 3 Μαΐου 1837 έως το 1854 διδάσκει και διευθύνει κάποια από τα πρώτα δημόσια σχολεία κοριτσιών που συστήνονται στο ελληνικό κράτος: το σχολείο του δήμου Ναυπλίου (3 Μαρτίου 1837 - 2 Οκτωβρίου 1845), το σχολείο του δήμου Πειραιά (3 Οκτωβρίου 1845 - Σεπτέμβριος 1851) καθώς και το σχολείο του δήμου Αθηνών (1 Οκτώβρη 1851 - Σεπτέμβρης 1854). Για το εκπαιδευτικό και οργανωτικό της έργο τιμήθηκε με δημόσιους επαίνους και τιμητικές διακρίσεις από τις πολιτειακές εκπαιδευτικές και δημοτικές αρχές και από σημαίνοντα πολιτειακά πρόσωπα (π.χ. τη βασίλισσα Αμαλία). Το 1851 η Πολυτίμη Κουσκούρη προάχθηκε από δασκάλα Γ΄ βαθμού σε νομαρχιακή δασκάλα Α΄ βαθμού, στον ανώτερο, δηλαδή, διδασκαλικό βαθμό. Οι μετακινήσεις της στα σχολεία πραγματοποιούνται ύστερα από προσωπικές αιτήσεις της προκειμένου να βελτιώσει την οικονομική και την επαγγελματική θέση της. Αρωγός σε αυτή την προσπάθειά της είναι η δασκάλα της, Ελένη Πιτταδάκη, η οποία συστήνει τη μαθήτριά της για τη θέση της διευθύντριας τόσο στο σχολείο του Ναυπλίου όσο και του Πειραιά. Η Πολυτίμη Κουσκούρη έχει σημαντική συγγραφική δραστηριότητα. Στο έργο της φαίνεται να κατέχει σε ικανοποιητικό βαθμό την αρχαΐζουσα καθαρεύουσα γλώσσα, επιβεβαιώνοντας την υψηλή μόρφωση που είχε λάβει. Γνωρίζει επίσης γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά. Το συγγραφικό έργο της συμπεριλαμβάνει τρία αυτοτελή έργα, μια μετάφραση γαλλικού διηγήματος, καθώς και αρθρογραφία στα περιοδικά της εποχής Νέα Πανδώρα (Απρίλιος 1850 - Μάρτιος 1872), Ευτέρπη (Σεπτέμβριος 1847 - Οκτώβριος 1855), Εφημερίς των Μαθητών (19.10.1852 - 14.05.1855), μετέπειτα με τον τίτλο Εφημερίς των Φιλομαθών (24.05.1855 - 24.02.1857) και στην Κυψέλη (Μάιος - Οκτώβριος 1845) της Ευφροσύνης Σαμαρτζίδου. Η θεματογραφία στο έργο της αφορά στη διδακτική μεθοδολογία (στη «νέα» για την εποχή μέθοδο της αλληλοδιδακτικής), στους στόχους της αγωγής και της πρώτης εκπαίδευσης, στην εκπαίδευση των κοριτσιών και στη σπουδαιότητά της, όπως και σε θέματα των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων της, όπως για παράδειγμα την ιστορία, τη γεωγραφία και τη φιλοσοφία. Η Πολυτίμη Κουσκούρη πέθανε το Σεπτέμβριο του 1854.

Ενδεικτική εργογραφία:

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Περί της αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Αθήναι: Εκ του τυπογραφείου Ν. Αγγελίδου, 1854.

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Γεωγραφία της αρχαίας Ελλάδος. Μετά σημειώσεων και παραπομπών προς αρχαίας και νεωτέρας πηγάς. Αθήναι: Εκ του τυπογραφείου Ν. Αγγελίδου, 1854.

Κουσκούρη, Πολυτίμη. Κυνηγός. 1854.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Το πραγματικό της όνομα ήταν Σαπφώ Κληρίδου.

Εκδότης του εβδομαδιαίου φιλολογικού, κοινωνικού και σατιρικού περιοδικού Σατανάς, ψευδώνυμο με το οποίο έγραφε τακτικά στην Πρόοδο.

Η Αγλαϊα Πρεβεζιώτου, αδελφή της εκδότριας Κορμηλίας Πρεβεζιώτου (περ. Βοσπορίς, Ημερολόγιο: Αναμνήσεις) υπήρξε εκπαιδευτικός. Αρθρογραφεί σε περιοδικά της Κωνσταντινούπολης (Βοσπορίς, Εβδομαδιαία Επιθεώρησις Νεολόγου), και η θεματολογία των κειμένων της αφορά στην εκπαίδευση (κυρίως των κοριτσιών) και την παιδαγωγική. Δημοσιεύει επίσης μεταφράσεις σχετικών με την παιδαγωγική έργων, αλλά και λογοτεχνικών, κυρίως από την γαλλική γλώσσα. Αυτοτελή έργα της είναι:

Αγλαϊα Λ. Πρεβεζιώτου, Οικιακή Οικονομία: Προς χρήσιν των παρθεναγωγείων. Κωνσταντινούπολη: Γ. Ι. Σεϊτανίδης, 1896 (β΄έκδοση από το Τυπογραφείο Ν. Γ. Κεφαλίδη, 1902)

Η Αιμιλία Κούρτελη (Θρ. Ζωϊοπούλου , μετά το γάμο της) είναι γνωστή για το φιλολογικό της έργο. Χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Αιμιλία Δάφνη. Το μονόπρακτό της με τον τίτλο "Gloria Vietis", βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εταιρείας των Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, και ανέβηκε στο θέατρο τον Αύγουστο του 1915.

Βιβλιογραφία

"Αι γράφουσαι Ελληνίδες", Εθνικόν Ημερολόγιο Κ. Φ. Σκόκου, 1916, σ. 315 - 321.

Κασσάνδρα Ζήνωνος ζει στα τέλη του 19ου αιώνα στην Κύπρο και ειδικότερα στη Λεμεσό. Εκλέγεται (μάλλον το 1899) Πρόεδρος του Παραρτήματος στη Κύπρο, στη Λεμεσό, του ελλαδικού Συλλόγου Κυριών "Εράνη Αθηνά" στην πρώτη του συγκρότηση. Επίσης τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ιδρύεται στην ίδια πόλη φιλανθρωπικός σύλλογος με την επωνυμία "Φιλόπτωχος Αλεξάνδρα", στον οποίο την προεδρία έχει πάλι η Κασσάνδρα Ζήνωνος. Αναφέρεται ότι ασχολήθηκε με το θέατρο (και έπαιξε σε θεατρική σκηνή ως ηθοποιός, ούσα η πρώτη γυναίκα στην Κύπρο που έκανε το εν λόγο βήμα). Είναι παντρεμένη μ ετον Ν. Ζήνων.

Βιβλιογραφία

Θέκλα Κυρίτση, "Ιστορία του κυπριακού γυναικείου ζητήματος (1898-1950)". Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2021, σ. 54

Νεκρολογία της δημοσιεύει η Κορνηλία Πρεβεζιώτου στο Ημερολόγιο Αναμνήσεις του έτους 1922,

Εργογραφία:

Ποιητική συλλογή "Έπεα πτερόεντα", 1890 (Κων/πολη)

To oνοματεπώνυμο της Θεοδοσίας εντοπίστηκε στο Strauss, Johann. “Kütüp ve Resail-i Mevkute’ Printing and publishing in a multi-ethnic society” στο Late Ottoman Society, The Intellectual Legacy, Edited by Elisabeth Özdalga, 227-256. London: Routledge, 2005.

Λίγα στοιχεία μπορεί κανείς να εντοπίσει για τη ζωή της Θεοδοσίας Σωφρονιάδου. Δείγματα γραφής της έχουμε 4 χρόνια πριν από την έκδοση του περιοδικού Maarifet και συγκεκριμένα το 1894 σε άρθρο της που δημοσιεύεται στο περιοδικό Νεολόγου Εβδομαδιαία Επιθεώρησις. Το άρθρο φέρει τον τίτλο " O Αστερόεις Ουρανός'' και έχει ένα βαθύτατα θρησκευτικό-φιλοσοφικό χαρακτήρα.

Σχετικά με την προσωπική ζωή της μπορούμε με βεβαiότητα να πούμε ότι το 1898 παντρεύτηκε τον Ali Mouzaffer, υπεύθυνο έκδοσης του τμήματος του Μaarifet στην οθωμανική γλώσσα, καθώς στο τεύχος με αρ. 13 (16 Ιουλίου 1898), σε ανακοίνωση που υπογράφουν και οι δύο εκφράζουν τις ευχαριστίες τους στους ευγενείς συναδέλφους τους που με τόση γενναιοδωρία και ευγένεια χαιρέτησαν το γάμο τους.

Η Θεοδοσία διηγηματογραφεί στο Maarifet με το ψευδώνυμο Dieudonée. Στο Maarifet υπάρχουν και μερικά ακόμη πολύ σύντομα διηγήματα, κείμενα ή ποιήματα της Θεοδοσίας στα οποία υπογράφει είτε ως Diedonée είτε ως Τheodossia. Eπίσης, σε άλλες περιτώσεις υπογράφει ως La Directrice (Η διευθύντρια) ή ως Le Maarifet (To Maarifet). Παρακάτω ακολουθούν οι τίτλοι των κειμένων και διηγημάτων της.

Ενδεικτική εργογραφία:

Σωφρονιάδου, Θεοδοσία. «Ο αστερόεις ουρανός». Νεολόγος Εβδομαδιαία Επιθεώρησις, Τχ 45. Εν Κωνσταντινουπόλει: Εκ του τυπογραφείου Νεολόγου, (ΓÎ) 1894.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Πασπαράκη, Βασιλική. «Η πρόσληψη δυτικών ιδεωδών και προτύπων στον οθωμανικό χώρο με επίκεντρο το γυναικείο τύπο και τη γυναικεία υποκειμενικότητα: (1870-αρχές 20ου αιώνα)». Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Strauss, Johann. “Kütüp ve Resail-i Mevkute’ Printing and publishing in a multi-ethnic society” στο Late Ottoman Society. The Intellectual Legacy, Edited by Elisabeth Özdalga, 227-256. London: Routledge, 2005.

"Mlle Dieudonée Sophroniadés". Mâlumat, n° 6 (3 Temmuz 1311): 139-140.

"Échos". Le Bulletin de la Presse, 3me Série, No 69, 4 Août 1898: 129.

Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου γεννήθηκε στη Βλάγκα της Κωνσταντινούπολης στις 9 Ιανουαρίου του 1867. Ήταν κόρη του Βασιλείου Παπαδόπουλου, στρατιωτικού γιατρού με καταγωγή από την Πελοπόννησο και της Ελένης Τζανή το γένος Φαλιέρι ιταλικής καταγωγής.

Στη Βλάγκα η Παπαδοπούλου έμεινε μέχρι την ηλικία των επτά ετών, και στη συνέχεια η οικογένεια μετακόμισε στο Χάσκιοϊ, καθώς ο πατέρας της τοποθετήθηκε στον τουρκικό ναύσταθμο του Κεράτιου κόλπου. Η Βλάγκα και το Χάσκιοϊ αποτελούσαν σημαντικά προάστια της Κωνσταντινούπολης με μεγάλο ποσοστό ελληνικού πληθυσμού. Η Παπαδοπούλου είχε μια μεγαλύτερη αδερφή, την Αικατερίνη η οποία ήταν δασκάλα και πέθανε νέα και έναν κατά οχτώ χρόνια μικρότερο αδερφό, τον Ιωάννη (Τζαννή) Παπαδόπουλο, καθηγητή αργότερα της Μεσαιωνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Φοίτησε στο Κεντρικό Ανώτερο Παρθεναγωγείο της Παλλάδος και εργάστηκε ως δασκάλα σε σπίτια ομογενών, όπως του γιατρού και δημοτικιστή Φώτη Φωτιάδη στην Κωνσταντινούπολη, του Π. Σπανδωνίδη στο Βουκουρέστι, και σε κοινοτικά σχολεία του ευρωπαϊκού οθωμανικού χώρου. Συγκεκριμένα, το 1897 και για δύο χρόνια δίδαξε στο Κοινοτικό Παρθεναγωγείο της Σηλυβρίας στην Ανατολική Θράκη, του οποίου υπήρξε και διευθύντρια, το 1902 είχε διοριστεί ως επόπτης στα σχολεία της περιοχής Μελενίκου και το 1905-1906 ανέλαβε τη διεύθυνση του «Πρότυπου Πρακτικού Παρθεναγωγείου Θεσσαλονίκης», του Στέφανου Νούκα. Το 1899 κατηγορήθηκε ως δημοτικίστρια και ιδιαίτερα μετά τη συζήτηση που προκλήθηκε εξαιτίας ενός δημοσιεύματός της στην εφημερίδα Ταχυδρόμος (διήγημα Αρετή και Κακία) της Κωνσταντινούπολης, το οποίο ήταν γραμμένο στη δημοτική γλώσσα, η Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή, η οποία ήταν αρμόδια για τα εκπαιδευτικά θέματα του ελληνισμού της Πόλης, την απέκλεισε από όλα τα σχολεία. Έτσι, αναζήτησε εργασία στο Βουκουρέστι όπου παρέμεινε μέχρι το 1902. Εκεί, παρακολούθησε μαθήματα λογικής και αρχαιολογίας, μαρτυρία που εντοπίζεται στις επιστολές της. Όσον αφορά το συγγραφικό και εκδοτικό της έργο, το 1888 εκδίδει με συνεκδότρια τη Χαρίκλεια Κορακίδου για δυο χρόνια το Ημερολόγιον των Κυριών. Δημοσιεύει σε αυτό κυρίως διηγήματα αλλά και άλλα κείμενα τα οποία υπογράφει και με ψευδώνυμο. Τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε είναι Σατανίσκη, Σάνκο Πάνσας, Βυζαντίς, Βοσπορίς, Ανατολίτισσα, Θρακοπούλα και κάποιες φορές το όνομά της, Αλεξάνδρα και τα αρχικά Α.Π. Το 1889 εκδίδεται η πρώτη της συλλογή διηγημάτων Δεσμίς διηγημάτων, την οποία προλόγισε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος. Το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού, χρονογραφικού και αρθρογραφικού της έργου το δημοσίευσε στο περιοδικό της Κωνσταντινούπολης Φιλολογική Ηχώ του Ν. Φαληρέα κατά τη διετία 1896-1897, όταν ήταν συνδιευθύντρια με τον Ι. Γρυπάρη, περίοδο κατά την οποία αναμείχθηκε και στο δημοτικιστικό κίνημα. Συνεργίες της βρίσκουμε και σε άλλα έντυπα της Πόλης (Εκλεκτά Μυθιστορήματα του Χρήστου Χιώτη, Κήρυξ, Ανατολικός Αστήρ) και της Αθήνας (Εικονογραφημένη Εστία, Εθνική αγωγή, Νέα Ελλάς, Εθνικόν Ημερολόγιον του Κ.Φ. Σκόκου). Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου θεωρείται η πρώτη Ελληνίδα γυναίκα πεζογράφος. Όσον αφορά τη γλώσσα στην οποία έγραφε, αυτή παρουσιάζει διακριτά στάδια και ίσως πειραματισμούς. Αρχικά χρησιμοποιούσε ένα είδος «άτεχνης καθαρεύουσας», όπως στα έργα της που δημοσίευσε στο Ημερολόγιο των Κυριών και στο περιοδικό Κήρυξ. Έπειτα, άρχισε να χρησιμοποιεί μια μορφή απλής καθαρεύουσας ενώ από το 1892 άρχισε να γράφει σε καθαρά δημοτική γλώσσα. Ωστόσο, η μορφή της γλώσσας που χρησιμοποιούσε δεν παρέμεινε σταθερή. Σε γενικές γραμμές, ο λόγος της ήταν απλός, κατανοητός, χωρίς ιδιωματισμούς, με λέξεις της δημοτικής γλώσσας και με απλά εκφραστικά μέσα. Όσον αφορά τα θέματα που την απασχολούσαν είχαν κυρίως κοινωνικό και αστικό χαρακτήρα καθώς ζούσε σε μια αστική κοινωνία με πλούσια πολιτιστική παράδοση. Τα περισσότερα διηγήματά της έχουν ως θέμα την Πολίτισσα της μεσαίας και ανώτερης τάξης σε όλες τις μορφές της κοινωνικής ζωής. Εκτός όμως από το κοινωνικό περιεχόμενο κάποια από τα έργα της παρουσιάζουν και μια ηθικοδιδακτική τάση. Το αφηγηματικό έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου τοποθετείται στην γενιά του 1880, ωστόσο το έργο της αποκλίνει από την κυρίαρχη τάση της «σχολής». Τα έργα της τα οποία κινούνται γύρω από έναν κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό, χαρακτηρίζονται από έντονο ρεαλισμό, παραστατικότητα, ζωντάνια, δράση, κυριαρχεί ο διάλογος και μια έντονη τάση ψυχογράφησης των προσώπων. Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου πέθανε στις 8 Μαρτίου του 1906 από καρκίνο σε ηλικία 39 ετών και τάφηκε στο Α’ Κοιμητήριο Επταπυργίου.

Εργογραφία:

Παπαδοπούλου, Αλεξάνδρα και Χαρίκλεια Κορακίδου. Ημερολόγιον των Κυριών του Έτους 1888. Κωνσταντινούπολη: Αδελφοί Αγγελίδη, 1887.

Παπαδοπούλου, Αλεξάνδρα και Χαρίκλεια Κορακίδου. Ημερολόγιον των Κυριών εν Κωνσταντινουπόλει 1889. Κωνσταντινούπολη: Ν. Γ. Κεφαλίδου, 1888.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αναγνωστοπούλου, Χρυσούλα. «Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: Ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887-1922)». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2018.

Anagnostopoulou, Chrysoula. “An Enterprise of One’s Own: Greek Women Publishers in Ottoman Territories at the Beginning of the 20th Century”. International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Βασιλάκη, Ασπασία. «Γυναικεία εκπαίδευση και νεοελληνική γραμματεία: γλώσσα, έθνος και εκπαίδευση στο έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου». Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2013.

Γιαλούρης, Αντώνης. «Νεώτερες πληροφορίες για την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Νέα Εστία, τχ. 32 (1942): 746-747.

Dalakoura, Katerina. "Greek Women’s Periodicals in Ottoman Space (1845-1919): Publishing as a Female Enterprise". Conference What is Knjiženstvo?, October 16-17, 2015, Faculty of Philology, University of Belgrade.

Δαλακούρα, Κατερίνα & Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα. Η εκπαίδευση των γυναικών. Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Κοινωνικοί, ιδεολογικοί, εκπαιδευτικοί μετασχηματισμοί και η γυναικεία παρέμβαση (18ος -20ός αι.). Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, 2015.

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών. Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=312.

Μαυρέλος, Νίκος. «Η απουσία του ανδρικού λόγου/ρόλου ως εξουσιαστικού σε διηγήματα της Α. Παπαδοπούλου». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 155-167. Αθήνα: 2008.

Ντενίση, Σοφία. «Μια διερεύνηση της εικόνας της γυναικείας λογοτεχνικής και εικαστικής παρουσίας (1900-1940) με αφορμή ένα ερευνητικό πρόγραμμα». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 69-82. Αθήνα: 2008.

Παπακώστας, Γιάννης. Η ζωή και το έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου. Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α.,1980.

Παπακώστας, Γιάννης. «Η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος». Το Βήμα, Μάρτιος 05, 2006, http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=171751.

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Μυθιστοριογράφος Ελληνίς». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 364 (11 Σεπτεμβρίου 1894).

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 869 (19 Μαρτίου 1906).

[Παρρέν, Καλλιρρόη]. «Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου». Εφημερίς των Κυριών, Αρ. φ. 870 (26 Μαρτίου 1906).

Paitaki, Maria. "Ladies’ Almanac (1888-1889) by Alexandra Papadopoulou and Charikleia Korakidou: A Publishing Attempt out of the 'Almanac Canon'". International Exhibition & Conference Women’s Press - Women of the Press. Women’s Periodicals and Women Editors in the Ottoman Space. November 9-11, 2018, University of Crete & Hellenic Open University, Rethymno.

Ριζάκη, Ειρήνη. «Το φύλο της γραφής ή η γραφή ως δικαίωμα στον ελληνικό 19ο αιώνα». Στο Λόγος γυναικών: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, επιμέλεια Βασιλική Κοντογιάννη, 143-154. Αθήνα: 2008.

Ρούσσου, Βαρβάρα. «Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.». Διδακτορική Διατριβή, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2017.